یورو نیوز: شرکت‌هایی مانند اسپیس‌ایکس و ویرجین گلکتیک در سال‌های اخیر با نوآوری‌های خود چشم‌انداز گردشگری فضایی را متحول کرده‌اند. اما پرسش اینجاست چه زمانی مردم عادی می‌توانند به جای سفر به کشورهای اروپایی، آسیا یا گشت‌وگذار در مکان‌های دیدنی زمین تعطیلاتشان را در فضا و میان ستارگان بگذرانند؟
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در مراسم تحلیف خود وعده‌ای بلندپروازانه داد و گفت: «ما سرنوشت خود را در میان ستارگان جستجو خواهیم کرد و فضانوردان آمریکایی را به مریخ خواهیم فرستاد تا پرچم آمریکا را بر این سیاره برافرازند.»
این اظهارات با استقبال ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس‌ایکس و تسلا مواجه شد؛ چهره‌ای که بارها از هدف خود برای رسیدن به مریخ و حتی سکونت در آن سخن گفته است. ماسک در یک سخنرانی که پس از تحلیف ترامپ انجام شد، گفت: «چقدر خارق‌العاده خواهد بود که برای اولین بار انسان پرچم یک کشور را روی سیاره دیگر نصب کند.»
اما آیا واقعا به تحقق چنین رویایی نزدیک هستیم؟ و آیا روزی خواهد رسید که افراد عادی نیز بتوانند به فضا سفر کنند؟
آیا می‌شود برای تعطیلات به فضا سفر کرد؟
گردشگری فضایی دیگر فقط یک رویا نیست؛ بلکه به واقعیت پیوسته است. دنیس تیتو اولین گردشگر فضایی نزدیک به ۲۵ سال پیش در آوریل ۲۰۰۱ با ماموریت سایوز تی‌ام-۳۲ به فضا سفر کرد.
از آن زمان تاکنون حدود ۶۰ نفر به‌عنوان گردشگر به فضا سفر کرده‌اند. البته بیشتر این سفرها به‌صورت پروازهای زیرمداری بوده است که در آن مسافران برای مدتی کوتاه از جو زمین خارج شده و سپس به زمین بازمی‌گردند.
شرکت ویرجین گلکتیک، به رهبری ریچارد برانسون، یکی از پیشگامان گردشگری فضایی است که فعالیت خود را از سال ۲۰۰۴ آغاز کرده است. این شرکت با وجود چالش‌های متعددی که طی سال‌ها پشت سر گذاشته، در دو سال گذشته توانسته با هواپیمای فضایی «وی‌اس‌اس یونیتی» هفت پرواز تجاری موفق را به ثبت برساند.
با این حال، این پروازها هنوز راهی طولانی تا رسیدن به ماه در پیش دارند. هواپیمای فضایی «وی‌اس‌اس یونیتی» تا ارتفاع حدود ۹۰ کیلومتری از سطح زمین اوج می‌گیرد؛ ارتفاعی که بر اساس تعریف ناسا، «فضا» محسوب می‌شود. با این حال، فدراسیون بین‌المللی هوانوردی مرز آغاز فضا را ۱۰۰ کیلومتری از سطح زمین تعیین کرده است.
علاوه براین جف بزوس، میلیاردر و بنیان‌گذار آمازون نیز پروژه «بلو اوریجین» را راه اندازی کرده است تا مسافران را با پرداخت هزینه به فضا ببرد. موشک «نیو شپرد» این شرکت که به‌صورت قابل بازیابی طراحی شده، از سال ۲۰۲۱ تاکنون هشت پرواز موفق به ثبت رسانده است.
از سوی دیگر، شرکت اسپیس‌ایکس به رهبری ایلان ماسک در مسیر اکتشافات بین‌سیاره‌ای گام‌های بزرگی برداشته است. این شرکت فعالیت‌های گسترده‌ای را دنبال می‌کند، از توسعه موشک‌های عظیم «استارشیپ» گرفته تا پرتابگرهای پیشرفته «فالکون ۹» که به شکل شگفت‌آوری پس از پرتاب، به‌طور دقیق به سکوی خود بازمی‌گردند و برای استفاده مجدد آماده می‌شوند.
بخش گردشگری اسپیس‌ایکس با استفاده از فضاپیمای «کرو دراگون» انجام می‌شود؛ سفینه‌ای کاملا خودکار که برای استفاده افراد عادی طراحی شده است. این فضاپیما به معنای واقعی وارد فضا می‌شود و توانایی اتصال به ایستگاه فضایی بین‌المللی و انجام پروازهای مداری مستقل را دارد. تاکنون ۱۵ پرتاب سرنشین‌دار با این فضاپیما انجام شده که ۱۰ ماموریت آن برای ناسا و ۵ مأموریت دیگر به‌صورت کاملا تجاری بوده است.
با وجود اینکه اسپیس‌ایکس بیشتر به خاطر پرتاب‌های موشکی و پروژه استارلینک شناخته می‌شود، فلسفه اصلی این شرکت ایجاد امکان سکونت انسان در سیارات مختلف است. هدف اصلی ماسک، استعمار مریخ است.
ایلان ماسک در سال ۲۰۱۶ گفته بود: «تاریخ در دو مسیر تقسیم خواهد شد؛ یا برای همیشه روی زمین می‌مانیم و در نهایت با یک رویداد انقراضی روبه‌رو می‌شویم، یا به تمدنی فضانورد تبدیل می‌شویم و به گونه‌ای چندسیاره‌ای بدل می‌گردیم که امیدوارم شما هم با من موافق باشید که مسیر درستی است.»
هرچند اسپیس‌ایکس بیشتر به پرتاب‌های موشکی و پروژه استارلینک شناخته می‌شود اما هدف اصلی این شرکت چیزی فراتر از این است. ایلان ماسک او می‌خواهد شرایطی فراهم کند که انسان بتواند در مریخ سکونت کند و عصری را آغاز کند که بشر قادر باشد در بیش از یک سیاره زندگی کند.
او در سال ۲۰۱۶ گفته بود: «تاریخ دو راه پیش رو دارد؛ یا برای همیشه روی زمین باقی می‌مانیم و سرانجام انقراض خواهیم شد یا به تمدنی فضانورد تبدیل می‌شویم که در چند سیاره زندگی خواهیم کرد. امیدوارم شما هم موافق باشید که راه دوم انتخاب درست‌تری است.»
گردشگری فضایی در سال‌های آینده چگونه پیشرفت خواهد کرد؟
برای اینکه گردشگری فضایی در دسترس عموم قرار گیرد، فناوری نقش کلیدی دارد. با وجود به قدرت رسیدن ترامپ و حضور ایلان ماسک در حلقه‌های نزدیک به او به نظر می‌رسد روند توسعه این حوزه می‌تواند بسیار سریع‌تر از انتظار پیش برود.
دکتر آنته تویوونن، کارشناس گردشگری فضایی از دانشگاه علوم کاربردی «هاگا هلیا» در گفت‌وگو با یورونیوز می‌گوید: «نگرش حمایتی جدیدی نسبت به پیشرفت‌های فضایی در آمریکا شکل گرفته است. این موضوع می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی داشته باشد.»
او توضیح می‌دهد: «فناوری به سرعت پیشرفت خواهد کرد، زیرا قوانین مرتبط با فضا محدود هستند. با این حال پرسش‌های اساسی وجود دارد که باید به آن‌ها پاسخ داده شود؛ از جمله اینکه آیا این اقدامات اخلاقی هستند؟ و آیا با محیط زیست سازگاری دارند؟»
اگرچه پرتاب‌های موشکی از نظر زیست‌محیطی پایدار محسوب نمی‌شوند اما شرکت‌ها به طور جدی در تلاش‌اند تا با بهبود سیستم‌های پیشران و توسعه پرتابگرهای قابل استفاده مجدد این صنعت را سازگارتر با محیط زیست کنند. با این وجود دکتر تویوونن معتقد است که فرستادن میلیاردرها به فضا می‌تواند از زاویه‌ای دیگر فواید زیست‌محیطی نیز به همراه داشته باشد.
او توضیح می‌دهد: «وقتی افراد به فضا می‌روند و می‌بینند که زمین چقدر شکننده است و این لایه نازک ازن چقدر آسیب‌پذیر است برایشان تجربه‌ای ترسناک می‌شود. برای برخی از این افراد دیدن این صحنه‌ها از نزدیک و درک اینکه چطور داریم سیاره را آلوده می‌کنیم می‌تواند تجربه‌ای دگرگون‌کننده باشد.»
او اضافه کرد: «این زاویه نگاه شاید کمی عجیب به نظر برسد اما این افراد همان کسانی هستند که نفوذ، پول و قدرت لازم را برای ایجاد تغییر دارند.»
با این حال تویوونن بر این باور است که شرایط فعلی دوره‌ای چالش‌برانگیز برای شرکت‌های فعال در حوزه اکتشافات فضایی است. او تأکید می‌کند: «با وجود بحران آب‌وهوا و دیگر چالش‌های جهانی، این شرکت‌ها باید دلایل قانع‌کننده‌ای برای ادامه فعالیت‌های خود ارائه دهند.»
پرواز سرنشین‌دار به مریخ؛ چقدر واقع‌بینانه است؟
دکتر آنته تویوونن معتقد است: «فناوری لازم برای سفر به مریخ در حال حاضر وجود ندارد. حداقل برای رسیدن به این هدف در چهار سال آینده چنین امکانی در دسترس نیست. در شرایط کنونی این موضوع شبیه به یک ماموریت غیرممکن به نظر می‌رسد.»
یکی از عوامل بازدارنده اصلی هزینه‌های بسیار بالای چنین پروژه‌هایی است. زمانی که ایالات متحده در سال ۱۹۶۹ به ماه رفت این ماموریت ۲۵.۸ میلیارد دلار هزینه داشت. این مبلغ معادل ۳۲۰ میلیارد دلار در ارزش امروز است و حدود ۴ درصد از بودجه کل فدرال آمریکا را شامل می‌شد. همین مسئله یکی از دلایل اصلی است که چرا از آن زمان تاکنون، ماموریت دیگری به ماه انجام نشده است.
علاوه بر محدودیت‌های فناوری و مالی مشکلات اساسی دیگری نیز در سفرهای فضایی وجود دارد که بشریت هنوز راه‌حلی برای آن‌ها نیافته است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها تابش‌های کیهانی است که به‌ویژه در ماموریت‌های طولانی به مریخ یا سیارات دیگر تهدیدی جدی برای انسان به شمار می‌رود.
کریس ریس، پژوهشگر مقطع دکتری در دانشگاه ساری که اخیرا مقاله‌ای درباره نیاز به هشدارهای بیشتر در مورد تابش‌های کیهانی منتشر کرده، می‌گوید: «هرچند گردشگری فضایی فعلا صنعتی بسیار محدود است اما به‌سرعت در حال رشد است.» او اضافه می‌کند: «با افزایش تعداد پروازها تعداد بیشتری از افراد ممکن است در معرض تابش‌های کیهانی قرار بگیرند. بنابراین تنظیم‌کنندگان قوانین و صنعت فضایی بدون اینکه مانعی غیرضروری برای نوآوری ایجاد شود باید برای حفظ ایمنی افراد همکاری کنند.»
با وجود این چالش‌ها برخی شرکت‌ها در حال برنامه‌ریزی برای تسهیل حضور انسان در مریخ هستند. یکی از این پروژه‌ها «Mars Base Camp» است؛ ایده‌ای از شرکت لاکهید مارتین برای ارسال انسان به مریخ طی دهه آینده یکی از اهداف این شرکت است. به گفته لاکهید مارتین: «فضانوردان از زمین به ماه منتقل شده و سپس به یک آزمایشگاه علمی مداری در اطراف مریخ فرستاده می‌شوند. در این ایستگاه آن‌ها قادر خواهند بود تحقیقات علمی را به‌صورت زنده انجام دهند، نمونه‌های سنگ و خاک مریخ را تجزیه‌وتحلیل کنند و محل مناسب برای فرود انسان در سطح این سیاره را تا دهه ۲۰۳۰ مشخص کنند.»
علاوه بر این، ایده ساخت «هتل‌های فضایی» توجه شرکت‌های مختلف را به خود جلب کرده است. شرکت «اسپیس دولاپمنت»، که پیش‌تر با نام «اوربیتال اسمبلی» شناخته می‌شد، اعلام کرده است که در صورت تامین بودجه می‌تواند ظرف ۶۰ ماه اولین هتل فضایی خود را راه‌اندازی کند. این ایستگاه فضایی که «Voyager» نام دارد، ظرفیت میزبانی از ۴۴۰ نفر را خواهد داشت و امکاناتی چون اتاق‌های مسکونی، سالن‌های ورزشی، رستوران‌ها و حتی آزمایشگاه‌های تحقیقاتی برای دانشمندان را فراهم می‌کند.
جف بزوس نیز با پروژه «اوربیتال ریف» وارد عرصه گردشگری فضایی شده است. این ایستگاه فضایی ۱۰۰ میلیارد دلاری، طراحی شده تا مشابه ایستگاه فضایی بین‌المللی اما با تمرکز بر گردشگری، امکانات لوکس و تحقیقات علمی در مدار زمین فعالیت کند. بزوس در گفت‌وگو با ناسا گفت: «آینده بشریت در سکونت‌گاه‌های مداری مانند اوربیتال ریف است؛ جایی که می‌توانیم بدون وابستگی به یک سیاره خاص، زندگی و کار کنیم.»
با این حال همه ایده‌های مربوط به گردشگری فضایی به موفقیت نرسیده‌اند. شرکت هلندی «مارس وان» که با هدف فرود آوردن انسان‌ها بر مریخ و ایجاد یک کلونی دائمی در این سیاره در سال ۲۰۱۲ فعالیت خود را آغاز کرد، توجه بسیاری را به خود جلب کرد. این شرکت اعلام کرد که قصد دارد ۲۴ نفر را برای سکونت دائمی در مریخ انتخاب کند و در این راستا ۲ هزار ۷۰۰ نفر درخواست خود را ثبت کردند. اما در نهایت این پروژه شکست خورد و شرکت در سال ۲۰۱۹ ورشکست شد و حدود ۱ میلیون یورو بدهی برای سرمایه‌گذاران باقی گذاشت.
با اینکه همه شواهد نشان می‌دهد حضور انسان در مریخ، حداقل در آینده نزدیک، چندان محتمل نیست، دکتر تویوونن تأکید می‌کند که همیشه امکان یک اتفاق غیرمنتظره وجود دارد. او می‌گوید: «همیشه یک عامل ناشناخته و غیرمنتظره وجود دارد. صحبت‌های ترامپ باعث شده تا حالا همه دنیا از پیشرفت‌هایی که در حوزه فضا انجام می‌شود باخبر باشند و شاید ماسک برگ برنده‌ای در آستین داشته باشد که هنوز کسی از آن اطلاعی ندارد.»
آیا تقاضایی برای گردشگری فضایی به مریخ وجود دارد؟
در حال حاضر گردشگری فضایی تنها در انحصار افراد بسیار ثروتمند است؛ افرادی که دارایی خالص آن‌ها حداقل ۳۰ میلیون دلار است و تعدادشان در دنیا حدود ۶۲۶ هزار ۶۱۹ نفر تخمین زده می‌شود.
با این حال، این وضعیت می‌تواند با پیشرفت فناوری‌های فضایی تغییر کند. افزایش بهره‌وری کاهش هزینه مواد اولیه و پیشرفت‌های تکنولوژیکی احتمالا به کاهش هزینه سفرهای فضایی منجر خواهد شد و شرکت‌ها را قادر می‌سازد قیمت بلیت‌های خود را پایین‌تر بیاورند.
در حال حاضر شرکت ویرجین گلکتیک قیمت صندلی‌های پروازهایش را بسته به نوع ماموریت بین ۲۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار دلار تعیین کرده است. اسپیس‌ایکس جزئیات قیمت بلیت‌های خود برای پروازهای بلو اوریجین را اعلام نکرده اما گفته می‌شود هزینه این سفرها حدود ۱ میلیارد دلار خواهد بود.
تا زمانی که هزینه‌ها کاهش پیدا نکند تقاضا برای گردشگری فضایی محدود باقی خواهد ماند و این تجربه تنها برای افرادی با ثروت بسیار بالا در دسترس خواهد بود. اما مشکل دیگری نیز وجود دارد که حتی ممکن است همین افراد فوق ثروتمند را هم از این سفر بازدارد.
بر اساس پژوهشی که توسط انجمن شیکاگو برای مطالعات فضایی انجام شده، مسافرانی که قصد دارند به مریخ سفر کنند باید تا زمانی که سیاره در موقعیت مناسبی برای بازگشت به زمین قرار گیرد، در مریخ بمانند. این اقامت می‌تواند حداقل ۱۱۲ روز و حداکثر هزارو سیصدو بیست و هشت روز طول بکشد. با احتساب مدت زمان پرواز از زمین به مریخ و بازگشت این سفر حداقل ۲.۵ سال و در برخی موارد تا ۵ سال زمان خواهد برد.
محققان نتیجه گرفته‌اند: «افزایش چشمگیر در مدت زمان کل تعطیلات احتمالا تاثیر زیادی بر تعداد افرادی که مایل به گذراندن تعطیلات در مریخ هستند خواهد داشت.»
افراد بسیار ثروتمند معمولا مشغله‌های فراوانی دارند و گذراندن چندین سال نه تنها خارج از کشور بلکه خارج از سیاره ممکن است برای آن‌ها دشوار باشد. حتی اگر بتوانند این زمان را اختصاص دهند شرایط زندگی در سطح مریخ به‌احتمال زیاد فاقد امکانات لوکسی خواهد بود که به آن عادت دارند.
«ایلان ماسک»، مدیرعامل اسپیس‌ایکس، به‌صراحت و اظهارنظر‌های بحث‌برانگیز در شبکه اجتماعی ایکس شهرت دارد، اما درمورد سیاست فضایی آمریکا نسبتاً محافظه‌کار بوده است. البته اخیراً از برنامه‌های آرتمیس ناسا که دائم به تعویق می‌افتند، انتقاد کرد. به‌تازگی نیز ماسک گفته هدف اصلی مریخ است نه ماه. ایلان ماسک در پستی در ایکس گفت: «ما مستقیم به مریخ می‌رویم. ماه حواس‌پرتی است.» این اظهارات ماسک کاملاً با برنامه‌های ناسا برای ارسال انسان به قطب جنوبی ماه در اواخر این دهه میلادی و ایجاد پایگاه عملیاتی در آنجا تضاد دارند.
