بی‌بی‌سی: دونالد ترامپ، در یکی از نخستین اقداماتش به عنوان چهل وهفتمین رئیس‌جمهوری آمریکا، یک فرمان اجرایی امضا کرده است که هدف آن پایان دادن به «حق شهروندی بر اساس تولد» است؛ به این معنا که حق شهروندی خودکار که به متولدین در آمریکا اعطا می‌شد، لغو شود.
او از مدت‌ها پیش وعده این تغییر سیاست را داده بود، اما اجرای آن آسان نخواهد بود.
ترامپ با صدور این فرمان به دنبال تغییر قوانین برای جلوگیری از اعطای شهروندی به فرزندان مهاجرانی است که یا به صورت غیرقانونی در آمریکا حضور دارند یا دارای ویزای موقت هستند. این سند نشان نمی‌دهد که این دستور قرار است عطف به ماسبق شود.
با این حال هنوز مشخص نیست که او چگونه قصد دارد این کار را انجام دهد، چون حق شهروندی بر اساس تولد در قانون اساسی آمریکا تصریح شده و برای تغییر آن، رای دو سوم نمایندگان در هر دو مجلس کنگره (مجلس نمایندگان و مجلس سنا) نیاز است.
در واقع تلاش‌های ترامپ ممکن است با موانع قانونی قابل توجهی مواجه شود. ۱۸ ایالت به همراه سان‌فرانسیسکو و منطقه کلمبیا تاکنون با شکایت از دولت فدرال، این فرمان اجرایی را به چالش کشیده‌اند.
«حق شهروندی بر اساس تولد» چیست؟
اولین جمله از متمم چهاردهم قانون اساسی آمریکا اصل «حق شهروندی بر اساس تولد» را تصریح می‌کند:
«تمام افرادی که در ایالات متحده متولد شده‌اند یا تابعیت آن را گرفته‌اند و مشمول قوانین آن می‌شوند، شهروند ایالات متحده و ایالتی هستند که در آن سکونت دارند.»
طرفداران محدودیت‌های مهاجرتی استدلال می‌کنند که این سیاست، «محرک بزرگی برای مهاجرت غیرقانونی» است و زنان باردار فاقد مدارک قانونی را تشویق می‌کند تا برای زایمان از مرز عبور کنند و وارد آمریکا شوند. این عمل به‌صورت تحقیرآمیز «گردشگری زایمان» یا داشتن «فرزند لنگر» خوانده شده است.
چگونه آغاز شد؟
متمم چهاردهم در سال ۱۸۶۸، پس از پایان جنگ داخلی، تصویب شد. متمم سیزدهم در سال ۱۸۶۵ برده‌داری را لغو کرده بود، در حالی که متمم چهاردهم مسئله شهروندی بردگان آزاد شده و متولد آمریکا را حل و فصل کرد.
تصمیم‌های قبلی دیوان عالی، مانند پرونده «دِرِد اسکات علیه سندفورد» در سال ۱۸۵۷، اعلام کرده بودند که آفریقایی‌تبار‌ها هرگز نمی‌توانند شهروند ایالات متحده باشند. متمم چهاردهم این موضوع را نقض کرد.
در سال ۱۸۹۸، دیوان عالی آمریکا در پرونده «وونگ کیم آرک علیه ایالات متحده» تایید کرد که حق شهروندی بر اساس تولد، شامل فرزندان مهاجران نیز می‌شود.
وونگ، فرزند ۲۴ساله مهاجران چینی بود که در آمریکا متولد شده بود، اما پس از بازگشت از سفری به چین، از ورود مجدد به کشور منع شد. وونگ با موفقیت استدلال کرد که، چون در ایالات متحده متولد شده، وضعیت مهاجرتی والدینش بر اعمال متمم چهاردهم تاثیری ندارد.
اریکا لی، مدیر مرکز پژوهش‌های تاریخ مهاجرت در دانشگاه مینه‌سوتا، می‌نویسد: «پرونده وونگ کیم آرک علیه ایالات متحده تایید کرد که فارغ از نژاد یا وضعیت مهاجرتی والدین، تمام افرادی که در ایالات متحده متولد شده‌اند از تمام حقوقی که شهروندی آمریکا برای آنها در نظر گرفته، برخوردار هستند. دادگاه از آن زمان تاکنون این موضوع را دوباره بررسی نکرده است.»
بیشتر کارشناسان حقوقی معتقدند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا نمی‌تواند با یک فرمان اجرایی به حق شهروندی بر اساس تولد پایان دهد.
سایکریشنا پراکاش، کارشناس قانون اساسی و استاد دانشکده حقوق دانشگاه ویرجینیا، می‌گوید: «او در حال انجام کاری است که بسیاری را ناراحت خواهد کرد، اما در نهایت تصمیم‌گیری درباره این موضوع در دادگاه‌ها انجام خواهد شد. این چیزی نیست که او بتواند به تنهایی درباره آن تصمیم بگیرد.»
آقای پراکاش توضیح داد در حالی که رئیس جمهور می‌تواند به کارکنان آژانس‌های فدرال دستور دهد شهروندی را به‌طور محدودتری تفسیر کنند – برای مثال ماموران اداره مهاجرت و گمرک – این امر باعث چالش‌های قانونی از سوی افرادی خواهد شد که شهروندی‌شان رد شده است.
این مسئله می‌تواند منجر به یک نبرد طولانی حقوقی شود و در نهایت به دیوان عالی آمریکا ختم شود.
اضافه شدن یک متمم قانون اساسی می‌تواند به حق شهروندی بر اساس تولد پایان دهد، اما این امر به رای دو سوم نمایندگان در مجلس نمایندگان و سنا و تایید سه چهارم ایالت‌های آمریکا نیاز دارد.
این مسئله چه تعداد افراد را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟
طبق تحقیقات مرکز پژوهش پیو، در سال ۲۰۱۶ حدود ۲۵۰ هزار نوزاد از والدین فاقد مدارک قانونی در آمریکا متولد شدند که این تعداد نسبت به اوج آن در سال ۲۰۰۷، ۳۶ درصد کاهش یافته است.
بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۲، که جدیدترین اطلاعات موجود است، ۱/۲ میلیون شهروند آمریکایی از والدین فاقد مدارک قانونی متولد شده‌اند.
اما بر اساس یافته‌های اندیشکده سیاست مهاجرت، با فرزندآوری این کودکان، اثرات پایان دادن به شهروندی بر اساس تولد می‌تواند تعداد مهاجران فاقد مدارک قانونی در آمریکا را تا سال ۲۰۵۰ به ۴/۷ میلیون نفر افزایش دهد.
دونالد ترامپ در مصاحبه‌ای با برنامه «میت د پرس» شبکه ان‌بی‌سی گفت که معتقد است فرزندان مهاجران فاقد مدارک قانونی باید همراه با والدینشان اخراج شوند، حتی اگر در آمریکا متولد شده باشند.
او در ماه دسامبر گذشته گفت: «من نمی‌خواهم خانواده‌ها را از هم جدا کنم؛ بنابراین تنها راهی که خانواده‌ها را جدا نکنید، این است که آنها را کنار هم نگه دارید و همه آنها را بازگردانید.»
بیش از ۳۰ کشور – ازجمله کانادا و مکزیک – شهروندی خودکار بر اساس «حق خاک» را بدون محدودیت اعمال می‌کنند.
کشور‌های دیگر مانند بریتانیا و استرالیا نسخه تغییر‌یافته‌ای را اجرا می‌کنند که اگر یکی از والدین، شهروند یا دارای اقامت دائم باشد، شهروندی به صورت خودکار اعطا می‌شود.
