سعودی نگران پیامد‌های فشار ترامپ به تهران است؟ / ولیعهد عربستان بدون اینکه ایران را تحریک کند، در حال پر کردن خلاء موجود در منطقه است / برنامه بن سلمان چیست؟

بلومبرگ نوشت: اندکی پس از اینکه فرمانده ارتش لبنان، ژوزف عون، در این ماه به‌عنوان رئیس‌جمهور بعدی این کشور انتخاب شد، بنرهای عظیمی از او و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، بر روی نمای ساختمانی در استان شمالی عکار نصب شد که حاکم دوفاکتوی عربستان را به‌عنوان «رهبر اعراب» تجلیل می‌کرد.

 

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: پادشاهی نفت‌خیز عربستان و رهبر 39 ساله آن که از عون برای رسیدن به ریاست‌جمهوری حمایت کرد، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین برندگان در پی پیامدهای 15 ماهه جنگ غزه ظاهر شده‌اند؛ جنگی که توازن قدرت در خاورمیانه را به ضرر رقیب دیرینه‌اش، ایران، تغییر داده است. با اجرایی شدن توافق آتش‌بس شکننده در روز یکشنبه، نفوذ تهران فعلا کاهش یافته است: نیروهای [متحد] آن در لبنان و اراضی فلسطینی تضعیف شده‌اند، متحد سوری‌اش بشار اسد برکنار شده و دشمنش اسرائیل قدرت گرفته است. عربستان سعودی در حال استفاده از این فرصت برای پر کردن خلأ قدرت است.

 

یک تحلیلگر مستقر در بیروت می گوید «این یک نبرد یک جوان بلندپرواز است که دریافته دنیا در حال تغییر است»

 

این‌که چه کسی در این نبرد دیدگاه‌های منطقه‌ای پیروز شود، پیامدهای بزرگی دارد، نه‌تنها برای ایران و سعودی، بلکه برای بقیه جهان، از جمله سرمایه‌گذاران جهانی که روی برنامه‌های ولیعهد برای گسترش اقتصاد عربستان و کاهش وابستگی آن به نفت شرط‌بندی کرده‌اند. محمد بن سلمان، که با عنوان MBS نیز شناخته می‌شود، می‌داند که موفقیت او در داخل به آرامش نسبی در اطراف پادشاهی و همراهی کشورهای منطقه با حرکت او برای دور کردن منطقه از جنگ‌ها و شکست‌های اقتصادی و به سمت توسعه و رفاه بستگی دارد. 

 

پل سالم، معاون تعاملات بین‌المللی در موسسه خاورمیانه، در یک رویداد آنلاین هفته گذشته که توسط اندیشکده چتم هاوس مستقر در لندن برگزار شد، گفت «این یک لحظه سیاه و سفید است و همین چیزی است که در سراسر منطقه طنین‌انداز شده است.»

 

با این حال، پادشاهی عربستان سعی می‌کند در عین ایفای نقش فعال در شکل‌دادن به گذار سیاسی در لبنان و سوریه و آماده‌شدن برای «روز بعد از جنگ» در غزه، از تحریک تهران اجتناب کند؛ روزی که قرار است مشخص شود چه کسی حکومت غزه را در دست خواهد داشت، چگونه بازسازی خواهد شد و شرایط برای عادی‌سازی بیشتر روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی چگونه خواهد بود.

 

در ظاهر، بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، به کاخ سفید این هفته برای دومین دوره نیز با آرزوهای منطقه‌ای MBS سازگار است. اما موضع شدیداً حمایتگرانه ترامپ از اسرائیل و وعده او برای افزایش فشار بر ایران ممکن است برنامه‌های ریاض را پیچیده کند.

 

نفوذ منطقه‌ای ایران از زمان حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023 با آسیب مواجه شده است. این اتفاق با ترور بسیاری از رهبران گروه های شبه‌نظامی نزدیک به تهران آغاز شد. 

 

در سوریه، سقوط اسد در ماه گذشته به ۴ دهه نفوذ ایران بر خانواده حاکم اسد و جایگاه این کشور در شرق مدیترانه به‌عنوان محور اصلی مقاومت علیه اسرائیل و غرب پایان داد. و در لبنان همسایه، حزب‌الله — که تا همین اواخر به‌صورت نظامی و سیاسی بر کشور مسلط بود و به‌عنوان الگویی برای محور ایران عمل می‌کرد — پل ارتباطی با تهران از طریق سوریه را از دست داده است. 

 

ولیعهد عربستان جنگ علیه نیروهای متحد ایران را زمانی که در سال 2015 وزیر دفاع شد اعلام کرد و سپس دو سال پیش یک آشتی میانجیگری‌شده توسط عراق و چین را با تهران ایجاد کرد.

 

طبق گفته چندین نفر آگاه از تفکر حاکم عربستان که نمی‌خواستند هویتشان فاش شود، در حالی که او به‌سرعت در حال استفاده از معکوس شدن ناگهانی اقبال منطقه‌ای ایران است، با احتیاط قدم برمی‌دارد تا نه تهران و نه متحدان خودش را تحریک نکند.

 

عربستان سعودی خود را به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان میزبان بزرگ جلسات مهم کشورها به تصویر کشیده است. وزیر امور خارجه سعودی هفته گذشته میزبان ذینفعان اصلی منطقه‌ای و غربی در سوریه بود. پیش از آن، گردهمایی ای در ماه اکتبر برای یک «ائتلاف جهانی» برای راه‌حل دو کشور اسرائیلی-فلسطینی برگزار شد.

 

بندر السیف، استادیار دانشگاه کویت، گفت: «عربستان سعودی در حال برداشت مزایای سیاست خارجی بازنگری‌شده خود است»، سیاستی که اولویت آن کاهش تنش است و به روابط خارجی عمدتاً از طریق منشور طرح تحول اقتصادی چند تریلیون دلاری خود معروف به چشم‌انداز 2030 نگاه می‌کند.

 

او افزود که این پادشاهی سخت تلاش کرده تا اجماع میان متحدان عرب و مسلمان خود ایجاد کند و از آن در تعاملات با اروپا و ایالات متحده استفاده کند؛ زمانی که آن‌ها درباره هزینه بازسازی غزه، لبنان و سوریه بحث می‌کنند — هزینه‌ای که ده‌ها میلیارد دلار تخمین زده شده است.

 

نگرانی‌های اقتصادی داخلی محدودیت‌هایی بر آنچه عربستان سعودی می‌تواند ارائه دهد اعمال خواهد کرد. کشورهای ثروتمند خلیج‌فارس نیز مشتاق هستند از اشتباهات گذشته اجتناب کنند، زمانی که میلیاردها دلار به همسایگان فقیر عرب خود دادند فقط برای اینکه آن را در مدیریت ضعیف و درگیری‌های جدید تلف شده ببینند.

 

یک سفر پیش‌روی رئیس‌جمهور تازه‌انتخاب‌شده لبنان به عربستان سعودی احتمالاً بیشتر بر سرمایه‌گذاری‌ها متمرکز خواهد بود تا کمک مالی، طبق گفته مقامات لبنانی.

 

اما چالش‌ها فراتر از یافتن منابع مالی برای بازسازی منطقه است.

ایران همچنان در عراق و یمن — کشورهایی که با عربستان سعودی هم‌مرز هستند — نفوذ دارد. علاوه بر این، تنش‌های فزاینده بر سر برنامه هسته‌ای تهران و هرگونه اقدام تصاعدی علیه ایران توسط اسرائیل یا ایالات متحده ممکن است تهدیدهای تازه‌ای برای ریاض و متحدان خلیج‌فارسش ایجاد کند.

 

عربستان سعودی و ترکیه در سوریه که آنکارا برای دهه‌ها در آن دخالت داشته و نقش کلیدی در سقوط اسد ایفا کرده، همکاری نزدیکی داشته‌اند — اما این دو قدرت منطقه‌ای برای نفوذ بر رهبران جدید آن رقابت دارند، در حالی که نگرانی‌های همسایه جنوبی کشور، اسرائیل، نیز در میان است.

 

سامی نادر، مدیر موسسه امور استراتژیک مشرق‌زمین می گوید «یک سوریه عرب که وابسته به ترکیه نباشد، به کاهش تنش‌ها بین ترکیه و اسرائیل کمک خواهد کرد»، 

 

ریاض همچنین باید با منافع متحدان خودش کنار بیاید، از جمله امارات متحده عربی که به‌طور علنی نگرانی خود را نسبت به دولت موقت اسلام‌گرای جدید در سوریه ابراز کرده است. این دولت توسط هیئت تحریر الشام — یک شاخه سابق القاعده — رهبری می‌شود که عربستان سعودی و متحدان منطقه‌ای و غربی برای ثبات کشور مایل به دادن فرصت به آن هستند.

 

رهبر هیئت تحریر الشام، احمد الشرع، تلاش کرده تا خود را به غرب، معتدل نشان دهد و عربستان سعودی و دیگر قدرت‌های خلیج‌فارس را آرام کند. اما برخورد با او نیز مشکلاتی خواهد داشت.

 

دارین خلیفه، مشاور ارشد در گروه بین‌المللی بحران، می گوید الشرع خود را اساساً به‌عنوان فرصتی به عربستان سعودی و متحدانش برای «بازگرداندن سوریه به مدار عربی» می‌بیند اما نیروی نیابتی آن ها نخواهد شد یا زیر بار اینکه چنبره اش بر قدرت را از دست بدهد، نمی رود.  

 

جان ساورز، مدیر سابق سرویس اطلاعات خارجی بریتانیا (MI6)، در رویداد چتم هاوس هفته گذشته گفت که ایران همچنین کارت‌های خود را برای بازی دارد. تهران ممکن است تصمیم بگیرد برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را تقویت کند تا تصعیف نیروهای [متحد] خود را جبران کند، که احتمالاً باعث واکنش اسرائیل و ایالات متحده خواهد شد.

 

او افزود «این یک دستورالعمل برای درگیری خواهد بود»