سرطان دیگر به عنوان نقطه پایانی برای زندگی محسوب نمی‌شود، به ویژه با پیشرفتهای روزافزون در درمان‌های آن. یکی از این روش‌ها، درمان پرتو است که در آن از دوزهای بالای پرتو برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش که به نام رادیوتراپی نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین درمان‌ها است که برای درمان انواع مختلف سرطان‌ها قابل استفاده است.
به گزارش انتخاب و به نقل از هلث دی؛ در روز جهانی سرطان 2025 که در تاریخ 4 فوریه 2025 برگزار می‌شود، ما با دکتر سانجی ام اچ، فارغ‌التحصیل پزشکی، دکترای تخصصی صحبت کردیم تا نقش درمان‌های پیشرفته پرتو درمانی را در درمان سرطان‌های پیچیده توضیح دهند.
درمان پرتو چیست؟
دکتر سانجی می‌گوید: "درمان پرتو از دوزهای بالای پرتو برای کشتن سلول‌های سرطانی یا کند کردن رشد آنها از طریق آسیب به DNA سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این درمان به طور فوری سلول‌های سرطانی را از بین نمی‌برد؛ بلکه چند روز یا چند هفته درمان لازم است تا DNA به اندازه کافی آسیب ببیند و سلول‌های سرطانی از بین بروند."
ماشین‌های پرتو درمانی که امروزه در عمل بالینی استفاده می‌شوند، نتیجه تکامل طولانی مدت در زمینه‌های مختلف علمی همچون فیزیک پزشکی، مهندسی مکانیک و مهندسی کامپیوتر هستند که به طور مداوم در حال توسعه فناوری بوده‌اند.
طبق گزارش موسسه ملی سرطان آمریکا، نوع درمان پرتو که شما دریافت خواهید کرد به عوامل فردی مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع سرطان، اندازه و موقعیت تومور، نزدیکی آن به بافت‌های حساس، وضعیت کلی سلامت و تاریخچه پزشکی شما و اینکه آیا شما سایر درمان‌های سرطانی را دریافت خواهید کرد یا خیر. علاوه بر این، سن شما، شرایط پزشکی دیگر و وضعیت شخصی شما نیز در تصمیم‌گیری تأثیرگذار خواهد بود.
درمان پروتون
درمان پروتون یکی از انواع پرتو درمانی است که از پروتون‌های با انرژی بالا برای آسیب به DNA سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این نوع درمان غیرتهاجمی، بدون درد و دقیق است. دکتر سانجی توضیح می‌دهد: "پرتوهای پروتون کنترل دقیقی دارند که به پزشکان این امکان را می‌دهد که به طور دقیق بافت‌های آسیب‌دیده را هدف قرار دهند و در عین حال آسیب به بافت‌های سالم اطراف را به حداقل برسانند. این درمان دقیق‌تر از دیگر انواع پرتو درمانی است و با دقت و صحت بیشتر، می‌تواند مزایای زیادی را ارائه دهد."
رادیوتراپی استریوتاکتیک بدنی (SBRT)
SBRT نوعی پرتو درمانی است که از بسیاری از پرتوهای انرژی برای تمرکز بر رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش برای درمان تومورهای موجود در ریه‌ها، ستون فقرات، کبد، گردن، غدد لنفاوی و سایر بافت‌های نرم استفاده می‌شود. SBRT همچنین به نام رادیوتراپی استریوتاکتیک تخریبی (SABR) شناخته می‌شود و زمانی که بر روی مغز استفاده می‌شود، به آن رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS) گفته می‌شود.
رادیوتراپی هدایت‌شده با تصویر (IGRT)
درمان IGRT برای کشتن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن یا از بین بردن تومورها استفاده می‌شود. دکتر سانجی توضیح می‌دهد: "این نوع درمان یک نوع رادیوتراپی با پرتوی خارجی است که از یک دستگاه به نام شتاب‌دهنده خطی استفاده می‌کند. این دستگاه پرتوهای هدفمند را به صورت پرتوهای پرانرژی ایکس به سلول‌های سرطانی و تومورها هدایت می‌کند تا آنها را از بین ببرد."
IGRT برای درمان سرطان ریه، سرطان پروستات و سرطان مغز استفاده می‌شود. این درمان معمولاً 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد، اما در بعضی مواقع ممکن است یک جلسه درمانی بین 30 دقیقه تا یک ساعت زمان ببرد. IGRT برای درمان تومورهای سرطانی در نواحی بدن که حرکت دارند یا نیاز به هدف‌گیری دقیق دارند، مؤثر و ایمن است.
هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در رادیوانکولوژی
فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین می‌توانند راه را برای یک عصر جدید در درمان سرطان هموار کنند. با استفاده از فناوری‌های پیشرفتهای مانند IGRT و SBRT، انکولوژیست‌ها می‌توانند تومورها را با دقت بالا هدف‌گیری کنند و آسیب به بافت‌های سالم اطراف را به حداقل برسانند.
دکتر سانجی اضافه می‌کند: "پیشرفتهای تکنولوژیکی مانند معرفی IGRT امکان درمان‌های دقیق‌تر با حجم‌های درمانی کوچکتر، زمان‌بندی‌های درمانی کوتاه‌تر، نتایج بهتر و کاهش سمیت را فراهم کرده است. هایپوفراکشنیشن که به معنای انجام تعداد کمتری از جلسات درمانی با دوز بالاتر در هر جلسه است، روز به روز رایج‌تر می‌شود. با پیشرفت در دقت شیوه‌های درمانی، کارایی درمان‌ها نیز افزایش یافته است. رایج‌ترین مثال‌ها SBRT و SRS هستند که درمان کامل را در 1 تا 5 جلسه انجام می‌دهند."
این پیشرفت‌ها در برنامه‌ریزی و ارائه درمان، به انکولوژیست‌ها این امکان را داده است که به شیوه‌های جدیدی در رادیوتراپی برسند، در حالی که نیاز به راهنمایی دقیق تصویر، تثبیت بیمار و مدیریت حرکت می‌تواند به درک روندهای پیچیده‌ای که ممکن است نیاز به منابع بیشتری داشته باشد، کمک کند.
توجه: این مقاله اطلاعاتی است که توسط یک کارشناس ارائه شده و تنها برای مقاصد اطلاعاتی است. بنابراین، ما توصیه می‌کنیم که اگر با هر گونه مشکل بهداشتی روبه‌رو هستید، با حرفه‌ای‌های پزشکی مشورت کنید تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
